شناخت کنه تارتن دو لکه ای و کنه قرمز اروپایی

کنه تارتن دو لکه ای Tetranychus Urticae Koch

کنه تارتن در اکثر مناطق جهان انتشار و گسترش یافته است و یکی از مخرب ترین آفات شناخته می شود از این جهت که محصولات کشاورزی را تهدید می کند به طوری که بیش از 1000 گونه میزبان در یکصد خانواده گیاهی را مورد هجوم قرار داده است. این آفت علاوه بر زمین های کشاورزی به مناطق جنگلی و مرتع نیز خسارت زیادی وارد می نماید. در بررسی های صورت گرفته روی نمونه های جمع آوری شده از مناطق مختلف پنبه کاری شهرهایی مانند گرگان، گنبد،اشتهارد، ورامین و دشت مغان مشخص شد که هویت علمی کنه تارتن دولکه ای موجود در این مناطق پنبه کاری از گونه T.urticae است.

شناسایی شکل ظاهری کنه:

کنه تارتن ماده درشت تر از کنه نر می باشد. قسمت انتهایی بدن در کنه نر دوکی شکل و رنگ بدن آنها فصلی تغییر می کند به طوری که در بهار و تابستان رنگ سبز متمایل به زرد با دو لکه پشتی جانبی تیره می باشد و در اواخر پاییز و زمستان بدلیل بیرون فرستادن مواد داخل روده ها به رنگ قرمز در می آیند. شکل بدن در مرحله لاروی تقریباً  کروی است. لاروها دارای سه جفت پا می باشند ولی در تمام مراحل پورگی و بلوغ دارای چهارجفت پا هستند. اشکال نر و ماده کنه از استراحت دوم به بعد راحت تر قابل تشخیص می باشند. مهمترین عامل برای تعیین هویت علمی این گونه کنه ، مقایسه شکل قسمت خارجی دستگاه تناسلی کنه نر می باشد. یکی از برجسته ترین نشانه های فعالیت این آفت وجود تارهای ابریشمی در پشت برگ گیاهان میزبان می باشد.

کنه تارتن دو لکه‌ای (به انگلیسی: Two-Spotted Spider Mite) که با نام علمی "Tetranychus urticae" نیز شناخته می‌شود، یک گونه از کنه‌های خانواده Tetranychidae است که به عنوان آفت گیاهان شناخته می‌شود. این کنه‌ها اغلب برگ‌های گیاهان تراریخته و میزبانان طبیعی خود را تخریب می‌کنند و می‌توانند خسارت جدی به مزارع و باغ‌ها وارد کنند.

ویژگی‌های کنه تارتن دو لکه‌ای شامل موارد زیر می‌شود:

1. رنگ و ظاهر: کنه‌های تارتن دو لکه‌ای به طول حدود ۰.۵ میلی‌متر می‌رسند و دارای دو لکه تار سیاه روی بدنشان هستند. این لکه‌ها معمولاً در میانه بدن و در نزدیکی انتهای پشتی قرار دارند.

2. تغذیه: این کنه‌ها به برگ‌ها می‌چسبند و با گزیدن سلول‌های گیاهی و خرد کردن بافت‌های گیاهی خسارت می‌زنند. آنها به کلروفیل گیاهان آسیب می‌زنند که منجر به رنگ‌پریدگی و تغییر رنگ برگ‌ها می‌شود.

3. سرعت انتشار: این کنه‌ها به سرعت تکثیر می‌شوند و در شرایط مساعد می‌توانند به تعداد زیادی افزایش یابند.

4. محیط زیست: کنه تارتن دو لکه‌ای می‌تواند در محیط‌های گلخانه‌ای و فضاهای باز یافت شود. آنها مناطق معتدل و گرم‌تر ترجیح می‌دهند.

کنه تارتن دو لکه‌ای می‌تواند خسارت‌های جدی به محصولات کشاورزی و گیاهان زینتی وارد کند، به خصوص اگر جمعیت آنها به طرز گسترده افزایش یابد. برای کنترل این آفت، معمولاً از روش‌های شیمیایی و یا روش‌های طبیعی مانند استفاده از کنه‌های شکارگر و مهارکننده طبیعی استفاده می‌شود.

مشخصات تخم کنه گیاهی

شکل تخم به رنگ شفاف ، حصیری و یا کاهی رنگ می باشد که قبل از تفریخ ، یک جفت لکه قرمز رنگ که نشان دهنده چشمهای لارو می باشد بر روی سطح تخم ظاهر می شود . تخم گذاری عموماً روی سطح تحتانی برگهای گیاه(میزبان) به صورت انفرادی و یا جمعی در کنار رگبرگ های اصلی یا رگبرگ های فرعی انجام می گیرد .

مشخصات لارو کنه گیاهی

با تفریخ تخم ، لاروها دارای سه جفت پا و به رنگ زرد روشن ظاهر می شوند که برای تغذیه به قسمتهای نازک و لطیف برگ حرکت می کنند .

  پروتونمف (Protonymph)

حشرات در این مرحله پس از استراحت اول با چهار جفت پا و رنگ بدن تیره تر و بزرگ تر نسبت به مرحله لارو ظاهر می شوند.

  دئوتونمف (Nymphochrysalis)

پس از انجام دومین مرحله استراحت آغاز به فعالیت می کنند و اندازه بدن بزرگتر ، چهار جفت پا نسبت به مرحله قبل کشیده تر و از لحاظ شکل ظاهری به جز رنگ بدن شبیه به مرحله بلوغ در هر دو جنس نر و ماده تبدیل می شوند.

 مشخصات کنه بــالــغ

حشرات ماده بیضی شکل، به طول 500 میکرون و به عرض 300 میکرون، به رنگ قرمز قهوه ای تا سبز با یک لکه تیره در قسمتهای جانبی  میانی ایدیوزوما می باشند و پاها به رنگ زرد شفاف هستند.

 زیست شناسی کنه

کنه ماده بالغ زمستان را جفت گیری کرده و در لابلای بقایای گیاهی ، زیر کلوخه ها، روی گیاهان همیشه سبز و علفهای هرز حاشیه مزرعه و یا در باغ زیست می کنند. وقتی شرایط آب و هوایی مساعد شد پناهگاه های زمستانه را ترک کرده و بر روی علفهای هرز داخل و حاشیه مزرعه مستقر می شوند و 2- 1 نسل اول را به همین شکل تولید می نمایند .

طول روز یکی از فاکتورهای مؤثر در شروع و خاتمه دیاپوز می باشد . در پاییز بعد از اینکه دوره روشنایی به کمتر از 10 ساعت رسید مرحله دیاپوز شروع می شود . وجود تداخل نسل در این آفت امری کاملاً طبیعی است و به همین دلیل در پشت برگ ها مراحل مختلف زیستی این آفت شامل تخم ، لارو ، استراحت اول ـ پروتونموف ( پوره سن یک )، استراحت دوم ـ دئوتونموف (پوره سن دو)، استراحت سوم و مرحله بلوغ بطور همزمان مشاهده می شود . در بین مراحل مختلف زیستی آفت سه مرحله استراحت اتفاق می افتد . طول مراحل تکاملی این کنه با افزایش درجه حرارت همبستگی منفی دارد به طوری که وقتی درجه حرارت محیط بالا می رود طول این دوره را کاهش می دهد و وقتی حرارات محیط به زیر 15 درجه سانتیگراد کاهش می یابد ، حالت دیاپوزی در کنه ماده مشاهده می شود .

کامل شدن هر مرحله فعال از زندگی کنه وابسته به گذراندن یک مرحله استراحت می باشد. پوست اندازی وابسته به انجام تغییرات کامل فیزیولوژیکی در بدن کنه می باشد. رنگ طبیعی به جا مانده پوست از تغییر جلد سفید است و در برگهایی که جمعیت کنه زیاد شده باشد این پوسته‌ها به وفور مشاهده می شود.

طول دوره رشد جنینی و مراحل تکاملی کنه نر در مقایسه با کنه ماده کوتاه تر است . دمای 30 درجه سانتیگراد بهترین شرایط برای فعالیت کنه را محیا می نماید که کاهش رشد مراحل قبل از بلوغ و افزایش تخم ریزی را به همراه خواهد داشت.

غالباً در مراحل پایانی پوست اندازی مرحله سوم  زندگی کنه های ماده ، افراد نر مدتی در کنار آنها قرار گرفته و به محض شروع پوست اندازی آنها را در خارج شدن کنه های ماده از پوسته خود کمک نموده  و سپس با آنها جفت گیری می نمایند .

فعالیت این کنه بستگی کامل به شرایط آب و هوایی به خصوص درجه حرارت و رطوبت دارد ، بطوری که در فصل بهار چون درجه حرارت پایین و درصد رطوبت بالا است فعالیت چندانی که منجربه ایجاد خسارت موثر به گیاه شود را نخواهد داشت ولی در محیط باغی با شروع فصل گرما که توام با کاهش درصد رطوبت است فعالیت  آن ها تشدید شده و منجر به بروز خسارت می شود . فعالیت کنه ها در اوایل فصل معمولاً در علف های هرز زیر درختان مثمر و غیر مثمر بوده و به ندرت در این موقع از سال باعث وارد کردن خسارت اقتصادی به درختان می شود. انتقال کنه به قسمت تاج درخت از طریق تنه گیاه یا درخت صورت گرفته و قسمتهای پایینی و مرکزی درخت مشخصاً زودتر از سایر قسمت ها آلوده می شود .

با افزایش دمای محیط ، آلودگی به قسمتهای بیرونی و انتهایی درخت نیز سرایت می کند . در شرایطی که تراکم جمعیت کنه ها بالا باشد یا میزبان مناسبی در دسترس نباشد کنه ها با تنیدن تار از برگها آویزان شده و به زمین می افتند و یا در مواقع طوفانی با کمک باد سطح آلودگی  را گسترش می دهند . با توجه به کوتاه بودن دوره رشد، این کنه می تواند تا 15 نسل در سال تولید نماید.

مناطق انتشار کنه گیاهی در ایران

این کنه در ایران برای اولین بار از مناطق گرگان ، رامسر ،بندر انزلی و اوین از روی ختمی درختی و گیاه زینتی آزاله و همچنین از نواحی دریای خزر ، گلستان ، تهران ، آذربایجان غربی و شرقی ، کردستان ، همدان ، کرمانشاه ،اردبیل و مرکزی و تقریباً از تمامی مناطق کشور جمع آوری و گزارش شدهاست.

این حشره یکی از مهمترین آفت گیاهان گلخانه ای و مزارع و باغات در مناطق مختلف جهان می باشد.

گیاهان میزبان کنه

توت فرنگی، انواع درخت میوه، گیاهان زراعی، صیفی و گیاهان زینتی از میزبانهای این کنه در محیط های باز و گلخانه می باشد.

خسارت کنه باغی

کنه های تارتن با فرو بردن کلیسرهای میله ای خو به درون سلول برگ و خالی نمودن محتویات آنها و تخریب سبزینه رشد گیاه را دچار اختلال می نمایند . در سلول های خسارت دیده در ابتدا نقاط ریز و زرد رنگی ظاهر می شود که با افزایش تغذیه مجموع سلولهای آسیب دیده به صورت لکه های زرد رنگ بر روی سطوح فوقانی و تحتانی برگ خسارت دیده ظاهر می شود که در نهایت برگهای خسارت دیده به رنگ قهوه ای درآمده و ریزش می کنند . خسارت کنه تارتن علاوه بر روی برگ ، بر روی ساقه ، گل و میوه گیاهان نیز مشاهده می گردد.

خسارت حاصل از این گونه از کنه ها عمدتاً همراه با تنیدن تار می باشد که در مجموع مقدار تار تنیده شده با افزایش تغذیه و خسارت کنه ماده ارتباط مستقیم دارد . همچنین تارهای تنیده شده در تجمع گرد و غبار و نرسیدن نور کافی برای انجام عمل فتوسنتز در برگ نقش موثری ایفا می نماید که سبب مشکل در گیاهان می شود.

گردآلود بودن اندامهای آلوده و گل بوته یا درخت از عوارض بارز آلودگی به این گونه است .در صورت تداوم آلودگی امکان ریزش برگها و خزان زودرس وجود دارد . ریزش شدید برگها باعث کوچک ماندن میوه ها و حتما در بعضی موارد احتمال گلدهی پاییزه را به دنبال دارد که در مجموع باعث ضعیف شدن و سال آوری درخت در سال بعد می شود . این آفت سبب خشک شدن کامل برخی از گیاهان نظیر انواع لوبیا و سویا می شود . خسارت آن در روی گیاهان میزبان مختلف ، متفاوت است بطوری که در روی رُز بخلاطر طغیان جمعیت، شدت تغذیه و توده های متراکم تار در اطراف آنها ، باز نشدن غنچه های انتهایی را به دنبال دارند .

همچنین خسارت کنه بر روی گیاه رز در شرایط گلخانه ای نسبت به کشت صحرایی آن بیشتر است که علت آن می تواند ناشی از حضور دشمنان طبیعی کنه آفت در شرایط صحرایی باشد . خسارت این آفت بر روی برگهای گیاهان زینتی وضعیت متفاوتی دارد بطوریکه در روی برگهای ژربرا تقریباً مشابه خسارت در گیاه رز ولی با شدت آلودگی ضعیف تر می باشد که شاید یکی از دلایل این اختلاف ، وجود انبوه کرک در سطح زیرین برگ ژربرا باشد که مانع از دست سابی جمعیت بیشتر کنه به سطح برگ می شود .

برگهای جوان و تازه فیکوس به لحاظ صاف و چرمی بودن سطح تحتانی برگها بیشتر مورد تغذیه و حمله کنه قرار می گیرند ؛ بطوریکه کنه را قادر می سازد به آسانی بر روی آنها مستقر و تغذیه بیشتری داشته باشد .

سطح زیرین برگهای خسارت دیده در ابندا به رنگ زرد یا نقره ای درآمده و سپی برنزه می شود . از ویژگی های مهم خسارت این کنه بر روی برگهای جوان فیکوس می توان به تنیده شدن انبوه تار ، جمع و لوله ای شدن و کوچک ماندن برگها و بطور کلی از بین رفتن طراوت گیاه همراه با توقف کامل رشد و ریزش زود هنگام برگها اشاره نمود . این آفت با خالی نمودن سلولهای گیاهی از سبزینه باعث بروز زردی بر روی برگ گلایول می شود و در صورت شدت خسارت باعث سفید و یا نقره ای شدن برگ از قسمت انتهایی و در نهایت منجر به خشک شدن کامل برگ می شود .

خسارت این کنه بر روی دیفن باخیا نیز منحصراً با طغیان جمعیت ارتباط مستقیم دارد و خسارت وارده مشابه خسارت بر روی رز می باشد.

روش های کنترل و سمپاشی کنه

الف ) زراعی:

استفاده از پوشش سبز زیر درختان به عنوان گیاهان تله : با توجه به اینکه محل تجمع و فعالیت اصلی کنه دو لکه ای غالباً در روی گیاهان هرز زیر درختان می باشد لذا با مدیریت صحیح و موفقیت آمیز می توان این جمعیت را در روی گیاهان فوق نگه داشته و با اجرای روش های زیر از افزایش آن در روی درختان جلوگیری نمود : 1- جلوگیری از گرد آلود شدن باغ 2- آبیاری مرتب مزرعه 3- آبیاری بارانی : اجرای آبیاری بارانی شرایط را برای فعالیت کنه نامساعد می کند که کاهش جمعیت به گونه ای می شود که ما را از مبارزه شیمیایی بی نیاز می کند به شرط اینکه سیستم آبیاری بارانی از پاشش یکنواخت و فشار لازم برخوردار باشد .

ب ) بیولوژیکی:‌

کنه تارتن دشمنان طبیعی متعددی در بین گروه های مختلف بند پایان دارد .

در اکوسیستم های زراعی و باقی ایران کفشدوزک های کنه خوار StethorusGilvifrons ) M) سن شکارگر OriusMinotum ) L) و کنه شکارگر AnystisBaccarum از انبوهی بالایی برخوردار هستند .

اکوسیستم های طبیعی نقش مهمی در کاهش جمعیت کنه های گیاه خوار و همینطور کنه مذکور دارند . در حال حاضر در گلخانه ها برای کنترل این کنه از کنه های شکارگر مختلف استفاده می شود و در این رها سازی به ازای هربوته آلوده از چهار عدد کنه شکارگر مختلف نظیر PhytoceiulusPersimilis A.&.H استفاده می شود در اغلب موارد این رها سازی منجر به کنترل کنه گیاه خوار و استقرار دراز مدت شکارگر می شود . همچنین کنه شکارگر (Zetzellia Mali Ewing) یکی دیگر از شکارگرهای این کنه می باشد که از مراحل مختلف زیستی کنه تارتن دو لکه ای تغذیه می کند .

این شکارگر بیشتر از مراحل کم تحرک تر از میزبان خود تغذیه می کند و در نتیجه از تخم میزبان را ترجیح می دهد ، یکی دیگر از شکارگرهای این کنه TyphlodromusKeetanehiDosse می باشد که از مراحل مختلف زیستی کنه تارتن دو لکه ای تغذیه می کند.

ج ) مبارزه تلـفیقــی کنه:

بهتر است در محیط های کوچک نظیر باغچه منازل ، حتی المقدور شاخ و برگ درختان در بدو آلودگی به وسیله آب پاشی شستشو گردد همانطوری که گفته شد این شرایط را برای آفت بسیار نامساعد می کند و در بعضی از موارد جمعیت آفت به گونه ای کاهش می یابد که نیازی به عملیات مضاعف نمی باشد در صورتی که بعد از اجرای این عملیات جمعیت آفت قابل توجه بود می توان از سموم شیمیایی نیز بهره برد و سموم نیز باید زمانی انجام شود که تاثیری روی کنه های شکاری نداشته و یا حداقل آسیب را داشته باشد.

برای تامین این هدف سموم انتخابی و نصف دُز توصیه می شود که حداقل تاثیر را روی آنها ایجاد می نماید لذا باید در باغات سیب از ترکیباتی که برای کنترل کرم سیب استفاده می شود نسبت به کنه های شکاری حداقل تاثیر سموم را به دنبال داشته باشد . مثلاً کنه کش پلیکتران از جمله ترکیباتی است که نسبت به کنه های شکاری حداقل تاثیر و خطر را دارد. از آنجا که طغیان مجدد کنه ها پس از کنترل امری است عادی که پس از استفاده از ترکیبات کنه کش موجود در بازار بروز می نماید .

د) مبارزه شیمیـــایـی با کنه :

برای تصمیم گیری جهت انجام مبارزه شیمیایی از نمونه برداری برگها و شمارش تعداد کنه های روی تعداد معینی برگ استفاده می شود .

بطور کلی اگر نمونه برداری از برگها تراکم موردنظر را نداشت این عمل به فاصله 3 هفته باید تکرار شود در صورتیکه در هر 100 عدد برگ تعداد 10 کنه مشاهده شد فاصله نمونه برداری دو هفته و اگرتراکم بیشتر از این مقدار باشد بایستی فاصله یک هفته در نظر گرفته شود . از اواخر اردیبهشت تا مرحله قبل از برداشت محصول وجود 50 کنه در هر 100 برگ به عنوان آستانه اقتصادی مطرح است که بایستی سمپاشی انجام گردد . پی از شروع برداشت که معمولاً جمعیت شکارگاه ها قابل توجه می باشد و از سویی درختان نیز تحمل بیشتری دارند لذا آنها می توانند تراکم بالاتر از این حد هم را تحمل نمایند بطوریکه در چنین شرایطی تراکم 200 عددی کنه در 100 برگ برای آنها خطری در برندارد .

باید توجه داشت پس از برداشت محصول ممکن است تراکم جمعیت کنه با شدت تمام به افزایش خود ادامه دهد ولی فقط در صورت وجود 1000 عدد کنه در 100 برگ با بودن شکارگرها و تحمل گیاه خسارت جزئی وارد می شود.

باغداران بایستی توجه داشته باشند که اگر پس از برداشت محصول گرد و خاک باغ افزایش یابد، در اثر آن تراکم جمعیت بطور ناگهانی افزایش یافته و به آستانه خسارت اقتصادی خواهد رسید و برگها نیز فرصتی برای سازگار شدن نخواهند داشت.

در چنین شرایطی وجود 100 عدد کنه در فقدان حشرات کنه شکاری مستلزم سمپاشی است. در صورت بالا بودن تراکم جمعیت می توان از سمومی نظیر آبامکتین و فنپایروکسیمیت در شرایط مزرعه استفاده نمود. در حال حاضر این کنه کش ها کنترل موثری در روی انبوهی جمعیت آفت دارد . می توان از فرمالوسیون جدید پروپارژید به نسبت یک لیتر در هکتار استفاده کرده و آن کنترل موثری روی این کنه داشته است . در صورت عدم دسترسی به کنه‌کش های مذکور میتوان از پلیکتران بهره گیری نمود

کنه قرمز اروپایی

این کنه اولین بار توسط کوچ از روی نارون جمع آوری شد و به نام Tetranychus Ulmi نامگذاری شده است.
کنه قرمز اروپایی تا سال 1353 در ایران جزء آفت مهم قرنطینه ای کشور محسوب می شد ولی اولین بار در سال 1353 بوسیله صلواتیان در روی نهال های سیب وارد شده به منطقه گرگان از کشورهای سویس و فرانسه مشاهده شد و متعاقباً در فروردین ماه 1355 با وارد نمودن نهال های سیب پاکوتاه از کشور ایتالیا جهت کشت در مناطق سیب کاری ارومیه و سلماس در آذربایجان غربی توسط مستعان مشاهده گردید و با آنکه اقداماتی نیز در جهت جلوگیری از گسترش آن به عمل آمد ، ولی در زمان بسیار کوتاهی در اکثر باغات مناطق آذربایجان غربی انتشار و مستقر گردید .

گیاهان میزبان کنه

این کنه دامنه میزبانی وسیعی دارد ولی در بین تمام میزبان ها؛ سیب ، به و گلابی از مهمترین آنها می باشند . این کنه به تعداد زیادی از درختان میوه دانه دار ، هسته دار و تعدادی از درختان زینتی و درختچه ها حمله کرده و در صورت عدم کنترل ، باعث خسارت جدی می شود . بر اساس مطالعات بیات و پارسی گیاهان میزبان این کنه در ایران تا کنون شامل درختان سیب ، گلابی ، آلو ، گوجه ، آلو سیاه ، به و همچنین سیاه تلو ، مسک و شیرین بیان بوده است.

از میزبانان فوق در درجه اول سیب ، گلابی و سیاه تلو مورد حمله قرار می گیرند . کنه قرمز اروپایی ممکن است در روی بادام ، گردو ، انگور ، کشمش بی دانه ، توت فرنگی ، توت جنگلی ، تمشک ، نارون ، بلوط ، زبان گنجشک و بعضی از درختان و درختچه های زینتی نیز یافت شود .

شکل شناسی کنه تارتن

بالـغ

موهای سطح پشتی کلفت ، از روی غده برآمده و به سمت انتها نوک تیز می شوند . آنها به استثناء v2 و c2 و f1-2 که کوتاهتر از بقیه اند ، از قاعده موی همردیف خود می گذرند . تمام موهای پشتی به سمت عقب بدن خمیده می شوند . f2 بلندتر از f1 است . پریتریم در انتها قلاب مانند ، خطوط جلدی پشتی کاملاً لبه دار ، استریای اپیستوزومایی به استثناء ناحیه بین موهای پشتی مرکزی که طولی است در بقیه قسمتها عرضی می باشد . خطوط جلدی شکمی تا جلوی موهای Pg عرضی و لبه دار ؛ بعد از در قسمت درپوش های جنسی طولی و بدن لبه است .

لبه های جنسی دارای استریای عرضی قوسی است . ناخن امپودیومی دارای سه جفت موی شکمی ، سولنیدی روی پنجه Iv – III قاعده ای و کوتاهتر از طول موهای حسی هستند .

کنه ماده بالغ دارای بدنی تخم مرغی و به رنگ قرمز یا قهوه ای می باشد . قسمت پشت جانور برخلاف اقلب کنه های گیاهی کاملاً برآمده و قوسی شکل می باشد . این خصوصیت کنه اروپایی قرمز را از سایر کنه های قرمز درختان میوه و مرکبات بطور ظاهری مشخص می کند . طول بدن ماده 700 – 400 میکرون و عرض آن 240 میکرون به رنگ قرمز آجری تخم مرغی شکل است که افراد نر برخلاف کنه های ماده و عاری از انتقاد برجسته سفید رنگ می باشند و اندازه آنها کوچکتر از افراد ماده است . طول بدن در کنه های نر 300 میکرون ، رنگ نارنجی ، انتهای بدن کم کم باریک شده است . آئدوگوس سیگموئیدی شکل است .

تخم

تخم ها پیازی شکل ، که یک زوائد استخوانی بلند در وسط آن مشاهده می شود . محل قرار گرفتن استرار در بعضی مواقع فرو رفته و یا صاف و برجسته می باشد . رنگ آن قرمز بوده و سطح تخم دارای شیار است .

جهت شیارها از استطاله وسطی به طرف قاعده تخم بوده و این یکی از خصویات تخم کنه قرمز اروپایی می باشد . تخم ها کمی پهن و رنگ آنها ابتدا قرمز روشن و بعداً به نارنجی تیره برمی گردند . قطر تخم ها متفاوت است بطوریکه در تخم ها تابستانه بطور متوسط 132 میکرون است . خیلی شبیه تخم های زمستانه بوده و قطر آنها نیز حدود 348 میکرون است . لاروهای کنه که به تازگی خارج شده اند به رنگ زرد لیمویی تا نارنجی روشن هستند . از تغذیه به رنگ ها تا قهوه ای در می آیند و دارای سه جفت پا می شوند .

پوره

پوره ها به طول 20 میکرون ، به رنگ متمایل به زیتونی که بتدریج تا تبدیل شدن به کنه بالغ تغییر رنگ می دهند . پروتونمف و دئوتونمف بزرگتر از لاروها بوده ، دارای 4 جفت پا ، به رنگ نارجی کمرنگ تا نارنجی متمایل به قرمز و با شکم متمایل به سبز می باشند .

خسارت

حمله این کنه به درختان میزبان در ابتدا باعث رنگ پریدگی و سپس متمایل به قهوه ای شدن برگها و در نهایت خزان آنها می شود . همچنین میوه های درختان آلوده نیز کوچک و نامرغوب می شوند . اگر در روی هر برگ تعداد 33 - 12 کنه وجود داشته باشد ، برگها نسبتاض قهوه ای و چنانچه روی هر برگ 133 – 55 عدد باشد برگهای سیب به شدت قهوه ای و خشک می شوند . تغذیه کنه از برگ سیب ، کاهش عمل فتوسنتز و در نتیجه کاهش آب در برگ شده که در نهایت باعث خشک شدن برگ و افت کیفیت و کمیت محصول می گردد . این کنه در تمام مراحل در سطح زیرین برگها مستقر و تغذیه آن باعث از بین رفتن سلولها و خشک شدن برگ گیاهان میزبان می شود .

زیست شناسی

این کنه زمستان را بصورت تخم بر روی شاخه ها و خصوصاً در اطراف جوانه ها به سر می برد . در مناطقی که زمستان نسبتاً ملایم است سایر مراحل زیستی آفت نیز دیده می شود ولی مراحل متحرک مقاومت چندانی نسبت به سرما نداشته و در دماهای زیر صفر درجه از بین می روند .

تخم ریزی بیشتر روی شاخه ها بخصوص در محل اتصال شاخه های جوان به شاخه های پیر صورت می گیرد . در این مکان ها بعضاً دو یا سه ردیف تخم روی هم گذاشته می شوند و به طوریکه توده تخم ها ، به آن قسمت از شاخه رنگ قرمز می دهد که این توده تخم با چشم غیر مسلح نیز قابل روئیت می باشد .

تخم هایی که در زمستان بر روی شاخه ها گذاشته شده و اصطلاحاً به نام تخم های زمستانی نامیده می شوند کمی بزرگتر از تخم های تابستانی می باشند . بطور متوسط قطر تخم های زمستانی 150 میکرون و تابستانی 140 میکرون است . رنگ تخم های زمستانی کمی تیره تر از تخم های تابستانی می باشد و علاوه برای تخم های زمستانی منحصراً بر روی میوه و شاخه گذاشته می شوند ، بصورت تدریجی باز می شوند . بطوری که از دهه سوم اسفند شروع و تا بهار ادامه می یابد .

از تفریخ تخمهای زمستانه بطورکلی افراد ماده ظاهر می شوند که به طریق دختر زایی تخم ریزی و تولید مثل نموده و افراد نر و ماده توام بوجود می آیند بطور میانگین 60 – 11 نسل در سال دارند .

طولانی ترین دوره یک نسل از کنه ها مربوط به فصل پاییز است که بیش از 35 روز به طول می انجامد . طول عمر کنه نر کمی کوتاه تر از کنه ماده می باشد . مطالعات زیادی در زمینه تعیین طول هر یک از مراحل مختلف زندگی کنه انجام گرفته است . در شرایط خیلی مساعد طول دوره هر یک از مراحل تکاملی به استثناء دوره رشد جنین و تفریخ تخم تقریباً یک روز و بعضاً کمتر از یک روز بوده است . البته درجات حرارت پایینتر این دوره ها طولانی تر می شوند . حداقل تعداد تخم یک کنه ماده در تمام دوره تخم ریزی 4 عدد و حداکثر آن 6 عدد بوده است و حداقل تعداد تخم در یک روز تخم گذاری 1 عدد و حداکثر آن 8 عدد بوده است .

طول عمر کنه های نر کمتز از کنه های ماده می باشند و طول عمر کنه های نر و ماده در بهار و پاییز که درجه حرارت کمتر است ، خیلی بیشتر از طول عمر کنه ها در گرمای تابستان بوده است . بعضاً متجاوز از یک ماه نیز بوده است . طول عمر کنه های نر و ماده در تابستان کوتاه تر بوده و در شدت گرما از 5- 4 روز تجاوز نمی نماید. این امر یعنی کوتاه شدن طول عمر کنه ماده که سبب کم شدن تخم تولیدی می شود ، کنترل طبیعی خوبی برای جلوگیری از افزایش جمعیت کنه ها در تابستان محسوب می گردد . بیشترین نرخ باروری کنمه قرمز اروپایی در حدود 45 تخم برای هر کنه ماده ( متوسط 90 – 10 تخم ) و یک سیکل زندگی آن حدود 19 روز در شمال آمریکا گزارش شده است .

روش های کنترل و مبارزه

الف ) زراعی : آبیاری بارانی درختان در کاهش خسارت این کنه موثر می باشد .

ب ) بیولوژیکی : بعضی از کنه های شکارگر جنس Typlodromus از دشمنان طبیعی مهم این آفت است . شکارگر دیگر کنه قرمز اروپایی کفش دوزک کوچکی به نام StethorusPunctillum Weise استکه لارو و حشرات کامل آن از تخم کنه های متحرک تغذیه می کنند ( حاجی زاده و همکاران ، 1374) . جمعیت قابل ملاحظه از این شکارگر در باغات سیب ارومیه و بخصوص در باغهایی که کمتر سمپاشی شده اند وجود دارد . سن شکارگر AnthocorisNemorum (L) و OriusMinutum (L) و سوسک S.Punctillum در باغات سیب ارومیه از جمعیت بالایی برخوردار بوده و جمعیت این کنه را بخوبی کنترل می کنند بعلاوه وجود دشمنان طبیعی زیر در باغات سیب قابل ذکر است.

دشمنان طبیعی کنه تارتن در باغات:

• ChrysopaCarneaSteph

• Hemerobius Spp

• OriusTristicolor

•  CampylommaVerbasci

• Zetzellia Mail Ewing

• TyphlodromusOccidentalis

• TphloromusPyriScheuten

دیگر کنه های شکارگر خانواده فیتوزئیده که از این کنه تغذیه می کنند .

برخی از عوامل مذکور از جمله سنهای جنس Orius و کنه شکارگر z.mail با فعالیت کنه قرمز اروپایی در باغات سیب برخی از نقاط کشور نظیر نهاوند همزمانی دارد و آنها کاهش قابل توجهی در جمعیت آفت دارند . به نظر می رسد بررسی کارآیی هر یک از آنها در باغات سیب لازم می باشد ، زیرا در صورت شناسایی گونه با کارایی بالا می توان از آنها به صورت کاربردی در کنترل بیولوژیک استفاده نمود .

روغن های زمستانه

در موقعی که نوک جوانه ها سبز شدند و این مرحله که با باز شدن تخم ها مقارن است می توان از روغن 2% استفاده نمود . این روغن پاشی تلفات بالایی در جمعیت آفت ایجاد نمی نماید . همچنین می توان روغن زمستانه را به همراه هر نوع سم حشره کش استفاده کرد . مخلوط سم و روغن در مرحله نوک سبز جوانه ها ، باعث کنترل فصلی کنه ها می شود .

این نکته را نیز باید در نظر داشت که استفاده از سم در این مرحله ، ممکن است با ظهور غنچه های گل همزمانی داشته باشد در این صورت باید از مخلوط کن سم اجتناب گردد و به تنهایی از روغن در مرحله نیمه غنچه های سبز استفاده شود و آن کنترل لازم را روی کنه های گیاهی ایجاد می نماید . همچنین کاربرد بعض از روغنهای امولسیون شونده و حشره کش های فسفره علیه این کنه در اوایل بهار نتیجه خوبی در کنترل تخم آفت دارد به شرط اینکه استفاده از روغن پارافین علیه تخم های کنه زمستانی قرمز اروپایی با زمان باز شدن جوانه ها همزمانی داشته باشد ( زمانی که اولین برگچه ها ظاهر می شوند) .

اثر خوبی روی جمعیت آفت دارد و آن برای کنه های شکارچی و محیط زیست ، اثر سوء کمتری داشته و همچنین تعداد سمپاشی های تابستانی را کاهش می دهد و تاکید می شود که استفاده از این روغن نباید دیرتر از ظهور اولین برگچه ها باشد . از روغنهای زمستانی نظیر روغن ولک ( به نسبت 2 درصد ) و یا مخلوط روغن و گبوتکس ، وقتی می توان نتیجه خوب گرفت که متوسط دمای روزانه محیط بالای 10 درجه سانتیگراد باشد ، در این صورت تلفات قابل قبولی روی تخمها ایجاد می شود . ولی باید مراقب بود که استفاده از گبوتکس با گرم شدن ناگهانی هوا در اواخر زمستان و بیدار شدن جوانه ها مواجه نشود زیرا باعث سوختگی جوانه ها می شود . آستانه اقتصادی برای انجام سمپاشی زمستانه ، زمانی که تعداد 300 عدد تخم روی دو متر شاخه باشد قابل توصیه است که این شاخه ها باید به صورت تصادفی از قسمتهای مختلف باغ سیب بریده شوند .

استفاده از روغن های امولسیون شونده مانند ولک زمستانی چند روز قبل از شکفتن جوانه های برگ حتی با دُز 6 درصد نیز هیچگونه گیاه سوزی روی درختان سیب نداشته و تاثیر خوبی در کنترل تخم های زمستان گذران دارد .

سمپاشی بهاره و تابستانه کنه تارتن

بکارگیری برخی از کنه کش ها نظیر آپولو ( کلوفنترین) در مرحله قبل از تفریخ تخم های زمستان گذران کنه قرمز اروپایی ، کنترل قابل قبولی روی جمعیت بهاره آفت دارد و باغ سمپاشی شده را تا آخر بهار بی نیاز از مبارزه مجدد می نماید . استفاده از فرمولاسیون جدید پروپارژیت به نسبت یک درصد در هزار و استفاده از کنه کش اورتوس از گروه فن پیروکسیمیت را برای کنترل این کنه موثرند . استفاده از کنه کش باروک 10% در زمانی که حداکثر جمعیت مراحل نابالغ از نسل اول جمعیت کنه روی برگهای سیب مشاهده شوند را توصیه کرده اند.

همچنین بکارگیری کنه کش انویدور با دُز 600 پی پی ام بیشترین مراحل تاثیر را در کنترل تخمهای تابستانه کنه قرمز اروپایی دارد . همچنین کنه کش پراید روی مراحل متحرک آفت ( کنه های بالغ و نابالغ) نیز توصیه شده است . در بررسی انجام شده که سموم فنازاکوئین ( 5 درصد در هزار ) و اسپیرودیکلوفن ( در دو غلظت 5 درصد و 6 درصد در هزار ) بیشترین تاثیر را روی کنه قرمز اروپایی داشته است . آستانه اقتصادی برای سمپاشی بهاره و تابستانه در مناطقی که تعداد نسل کنه در سال آنها کمتر می باشد ، مشاهده 5 – 3 عدد کنه ( تخمهای کنه به حساب نمی آیند ) روی هر برگ است.

سمپاشی با یک کنه کش اختصاصی قابل توصیه می باشد . در این رابطه می توان از سموم کنه کش مختلف نظیر اُمایت 57% امولسیون به نسبت یک در هزار ، سیترازون 20% امولسیون به نسبت یک در هزار ، پلیکتران 25% پودر وتابل به نسبت 25/1 در هزار و پروپال 25% پودر وتابل wp به نسبت 25/1 در هزار بهره گیری نمود.

 کنه تارتن دو لکه‌ای و کنه قرمز اروپایی دو نوع کنه از مهم‌ترین آفات گیاهان هستند که باعث آسیب‌های جدی به محصولات می‌شوند.

1. کنه تارتن دو لکه‌ای (Tetranychus urticae)

کنه تارتن دو لکه‌ای یکی از رایج‌ترین و مخرب‌ترین کنه‌ها در کشاورزی است. این کنه‌ها کوچک و به رنگ‌های متنوع از زرد تا قرمز و سبز دیده می‌شوند. ویژگی بارز آن‌ها دو لکه تیره در دو طرف بدنشان است که به همین دلیل "دو لکه‌ای" نامیده می‌شوند. این کنه‌ها عمدتاً در زیر برگ‌ها زندگی می‌کنند و با مکیدن شیره گیاه، باعث بروز لکه‌های زرد و قهوه‌ای روی برگ‌ها می‌شوند. این لکه‌ها به تدریج گسترش یافته و موجب خشک شدن و ریزش برگ‌ها می‌گردند.

کنه تارتن دو لکه‌ای به بسیاری از گیاهان از جمله گیاهان زراعی، سبزیجات، و گیاهان زینتی حمله می‌کند و با سرعت زیاد در شرایط گرم و خشک، به خصوص در گلخانه‌ها، تکثیر می‌شود. چرخه زندگی این کنه بسیار سریع است و هر نسل می‌تواند در کمتر از یک هفته کامل شود، که این مسئله مدیریت آن را چالش‌برانگیز می‌کند.

2. کنه قرمز اروپایی (Panonychus ulmi)

کنه قرمز اروپایی بیشتر در باغ‌های میوه دیده می‌شود و به رنگ قرمز با بدنی تخم‌مرغی شکل است. این کنه به ویژه به درختان میوه‌ای مانند سیب، گلابی، و انگور حمله می‌کند. این کنه‌ها با مکیدن شیره گیاه، باعث زرد شدن و افت کیفیت برگ‌ها و میوه‌ها می‌شوند. تخم‌های این کنه نیز به رنگ قرمز و کروی هستند که در پاییز روی شاخه‌ها و تنه درختان گذاشته می‌شوند و در بهار به کنه‌های بالغ تبدیل می‌شوند.

این کنه‌ها نیز مانند کنه تارتن دو لکه‌ای، در شرایط مساعد به سرعت تکثیر می‌شوند و می‌توانند به سرعت جمعیت خود را افزایش دهند. برای مدیریت این کنه‌ها، معمولاً از ترکیبی از روش‌های بیولوژیک (مانند استفاده از شکارچی‌های طبیعی کنه) و روش‌های شیمیایی استفاده می‌شود.

روش‌های مدیریت و کنترل

برای کنترل این دو نوع کنه، مدیریت صحیح محیط زیست، استفاده از سموم مناسب و همچنین استفاده از روش‌های بیولوژیک بسیار مؤثر است. شناسایی دقیق نوع کنه و میزان آلودگی نیز به انتخاب روش مناسب کمک می‌کند. از جمله روش‌های مؤثر می‌توان به استفاده از شکارچی‌های طبیعی، روغن‌های گیاهی، و سموم کم‌خطر اشاره کرد که بسته به نوع محصول و شرایط محیطی انتخاب می‌شوند.

این نکات کمک می‌کنند تا در صورت بروز آلودگی، با استفاده از روش‌های مناسب، بتوانید کنه‌ها را به طور مؤثر مدیریت و کنترل کنید.

 بیشتر بدانید :