سن شکارگر : قهرمانان کوچک کنترل آفات در کشاورزی و گلخانه‌ها
آشنایی و شناسایی سن شکارگر
سن شکارگر بالغ دارای چشمانی برجسته و بدنی کشیده و بیضی‌شکل می باشد که از بالا کمی صاف به نظر می‌رسد. گونه‌های بالغ از جنس Orius بین ۲ تا ۵ میلی‌متر طول دارند و به رنگ سیاه و سفید هستند. گونه‌های بالغ از جنس Anthocoris بین ۳ تا ۵ میلی‌متر طول دارند و عمدتاً سیاه، قهوه‌ای یا بنفش‌مایل به ارغوانی هستند.
نمف‌ها (حشرات نابالغ) کشیده یا گلابی‌شکل هستند و معمولاً به رنگ قهوه‌ای، نارنجی، قرمز یا زرد دیده می‌شوند. در گونه‌های Orius، چشم‌ها ممکن است به صورت دو نقطه قرمز دیده شوند. در مراحل بالاتر رشد، بال‌های در حال رشد (بال‌های اولیه) کشیده تر شده و بخشی از شکم حشرات را می‌پوشانند.
تخم‌ها کشیده و دارای یک کلاهک گرد و صاف می باشند. آن‌ها در بافت آبدار گیاهی قرار می‌گیرند، به طوری که فقط قسمت گرد بالایی آن‌ها بیرون می‌ماند و معمولاً یک برآمدگی کشیده در بافت گیاهی در محل قرارگیری هر تخم دیده می شود.
چرخه زندگی
چرخه زندگی سن شکارگر از سه مرحله تشکیل شده است.ابتدا تخم‌ها به نمف‌های بی‌بال تبدیل می‌شوند که پس از عبور از پنج مرحله رشد به تدریج بزرگ‌تر شده و در نهایت بدون ورود به مرحله شفیرگی، به حشرات بالغ تبدیل می‌گردند.
زمان رشد حشرات از مرحله تخم تا حشره بالغ در هوای گرم حدود ۳ هفته می باشد.
زیستگاه
سن شکارگر از اولین حشرات شکارچی هستند که از اوایل فصل رشد خود، شروع به تغذیه می‌کنند. آن‌ها در محصولات زراعی مانند یونجه، ذرت، پنبه، غلات کوچک، سویا و گوجه‌فرنگی و همچنین روی گیاهان علفی در باغ‌ها، فضای سبز و مناطق طبیعی از جمله مناطق جنگلی و کوهستانی یافت می‌شوند.
حشرات بالغ و نمف‌ها به وسیله قطعات دهانی سوزنی‌شکل خود، مایعات بدن طعمه‌های خود را می‌مکند. طعمه‌های مورد علاقه آن‌ها شامل کنه‌های تارعنکبوتی و تریپس‌ها هستند. سن شکارگر همچنین از شته‌ها، پسیل‌ها، لاروهای کوچک پروانه‌ها، مگس‌های سفید و تخم‌های حشرات و کنه‌ها تغذیه می‌کند. آن‌ها بدون اینکه آسیبی به گیاهان وارد کنند می توانند از گرده و شیره گیاهان نیز تغذیه داشته باشند وبه هیچ عنوان آفت گیاهی محسوب نمی‌شوند.
ارزش تجاری و اقتصادی
گونه‌های Orius یا سایر سن‌های شکارگر گاهی اوقات توسط کارشناسان دفع آفات خریداری شده و در گلخانه‌هایی با ارزش اقتصادی بالا رها می‌شوند تا به کنترل آفاتی مانند تریپس‌ها کمک کنند. در بیشتر مناطق طبیعی، خرید و رهاسازی سن شکارگر بعید است که بتواند باعث کنترل آفات شود چون حفظ برخی آفات که دشمنان طبیعی برای سایر آفات مضر و مخرب محسوب می شوند، مهم‌ترین استراتژی موجود در طبیعت بکر می باشد.
کاربرد سن شکارگر در گلخانه‌ها
سن‌های شکارگر (Orius insidiosus) به‌عنوان یکی از مؤثرترین دشمنان طبیعی آفات، به‌ویژه در محیط‌های کنترل‌شده مانند گلخانه‌ها، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. گلخانه‌ها به دلیل شرایط خاص خود (مانند دمای ثابت، رطوبت بالا و تراکم گیاهی) محیطی ایده‌آل برای رشد و تکثیر بسیاری از آفات می باشند. سن‌های شکارگر با شکار این آفات، به‌طور طبیعی جمعیت آن‌ها را کنترل می‌کنند و نیاز به استفاده از سموم شیمیایی را کاهش می‌دهند. در اینجا به کاربردهای اصلی سن شکارگر در گلخانه‌ها می‌پردازیم:
۱. کنترل تریپس‌ها
حشرات تریپس یکی از مخرب‌ترین آفات در گلخانه‌ها محسوب می شود که به گیاهان زینتی، سبزیجات و میوه‌ها آسیب وارد می کنند. سن‌های شکارگر، به‌ویژه جنس Orius، به‌عنوان شکارچیان تخصصی در شکار تریپس‌ها شناخته می‌شود. آن‌ها هم در مرحله نمف و هم در مرحله بالغ، تریپس‌ها را شکار می‌کنند و به‌طور مؤثری جمعیت آن‌ها را کاهش می‌دهند.
۲. کنترل کنه‌های تارعنکبوتی
کنه‌های تارعنکبوتی از دیگر آفات رایج در گلخانه‌ها هستند که می‌توانند خسارات قابل توجهی به گیاهان وارد کنند. سن‌های شکارگر با تغذیه از تخم‌ها، نمف‌ها و کنه‌های بالغ، به کنترل این آفت کمک می‌کنند.
۳. کنترل شته‌ها و سایر آفات کوچک
اگرچه سن‌های شکارگر بیشتر به‌خاطر کنترل تریپس‌ها و کنه‌ها شناخته شده اند، اما آن‌ها از شته‌ها، پسیل‌ها، مگس‌های سفید و حتی تخم‌های حشرات دیگر نیز تغذیه می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود که آن‌ها به‌عنوان یک عامل کنترل بیولوژیک چندمنظوره در گلخانه‌ها عمل کنند.
۴. کاهش نیاز به سموم شیمیایی
استفاده از سن‌های شکارگر در گلخانه‌ها به کاهش مصرف سموم شیمیایی کمک شایانی می نماید. این موضوع نه‌تنها هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد، بلکه از مقاومت آفات به سموم نیز پیشگیری می نماید. علاوه بر این، کاهش استفاده از سموم باعث حفظ سلامت کارگران گلخانه و محیط زیست خواهد شد.
۵. سازگاری با شرایط گلخانه‌ای
سن‌های شکارگر به خوبی با شرایط گلخانه‌ها سازگار هستند. آن‌ها می‌توانند در دمای نسبتاً بالا و رطوبت زیاد که معمولاً در گلخانه‌ها وجود دارد، به‌راحتی زندگی کرده و تکثیر کنند. این ویژگی باعث می‌شود که آن‌ها گزینه‌ای ایده‌آل برای کنترل آفات در این محیط‌ها باشند.
۶. رهاسازی و مدیریت سن شکارگر در گلخانه‌ها
برای استفاده مؤثر از سن‌های شکارگر در گلخانه‌ها، معمولاً آن‌ها به‌صورت تجاری خریداری و در محیط گلخانه رهاسازی می‌شوند. نکات کلیدی برای مدیریت موفق سن‌های شکارگر در گلخانه‌ها عبارتند از:
-
زمان رهاسازی: رهاسازی سن‌های شکارگر باید در مراحل اولیه آلودگی گیاهان به آفات انجام شود تا از افزایش جمعیت آفات مضر جلوگیری شود.
-
تعداد رهاسازی: تعداد سن‌های شکارگر مورد نیاز برای رهاسازی در محوطه، به میزان آلودگی و نوع آفات مخرب بستگی دارد. معمولاً توصیه می‌شود که تعداد کافی از سن های شکارگر برای پوشش کامل محیط گلخانه رهاسازی شوند.
-
تغذیه مکمل: در صورت کمبود طعمه برای تغذیه سن های شکارگر، می‌توان از منابع غذایی مکمل مانند گرده یا شهد برای حفظ جمعیت سن‌های شکارگر استفاده کرد.
-
کنترل عوامل مزاحم: کنترل مورچه‌ها و کاهش میزان گرد و غبار در گلخانه به افزایش کارایی سن‌های شکارگر کمک می نماید.
۷. مزایای اقتصادی استفاده از سن شکارگر
استفاده از سن‌های شکارگر در گلخانه‌ها می‌تواند به‌طور قابل توجهی هزینه‌های کنترل آفات را کاهش دهد. با کاهش نیاز به سموم شیمیایی و افزایش کیفیت محصولات، گلخانه‌داران می‌توانند سود بیشتری به دست آورند. علاوه بر این، محصولات تولیدشده در گلخانه‌هایی که از روش‌های کنترل بیولوژیک استفاده می‌کنند، اغلب به‌عنوان محصولات ارگانیک یا پایدار به بازار عرضه می‌شوند که ارزش افزوده بیشتری دارند.
۸. چالش‌های استفاده از سن شکارگر در گلخانه‌ها
-
هزینه اولیه: خرید و رهاسازی سن‌های شکارگر ممکن است هزینه بالایی داشته باشد اما در بلندمدت مقرون‌به‌صرفه تر است.
-
مدیریت دقیق: برای موفقیت دربحث استفاده از سن‌های شکارگر، نیاز به نظارت دقیق بر جمعیت آفات مخرب و دشمنان طبیعی است.
-
تداخل با سموم: استفاده همزمان از سموم شیمیایی ممکن است به سن‌های شکارگر آسیب برساند، بنابراین باید از سموم کم‌خطر استفاده شود.
نتیجه‌گیری
سن‌های شکارگر به‌عنوان یکی از مؤثرترین عوامل کنترل بیولوژیک محسوب شده و نقش کلیدی در مدیریت آفات گلخانه‌ها ایفا می‌کنند. با استفاده صحیح و مدیریت شده از این حشرات مفید، می‌توان به‌طور طبیعی جمعیت آفات مخرب را کنترل کرد از طرفی کیفیت محصولات را افزایش داد و به کشاورزی پایدار و دوستدار محیط زیست کمک نمود.
